Vernieuwende bedrijven zoals Netflix of, dichter bij huis, het Antwerpse communicatiebedrijf Marbles, gooiden de typische traditionele, hiërarchische HR-systemen overboord en kozen resoluut voor een andere, frisse aanpak. Zo kunnen werknemers bijvoorbeeld zelf kiezen hoeveel vakantiedagen ze opnemen, welke opleidingen ze willen volgen en mogelijks zelfs hoeveel ze willen verdienen. Enkele bruggen te ver voor u? Ongetwijfeld, maar dat er iets uit te leren valt is eveneens een feit. Eén van de fundamenten van dergelijke bedrijven is dat ze werken rond het principe van zelforganisatie.

Niet de baas pleasen maar de missie

Bij zelforganisatie staat de missie van het bedrijf centraal. De missie omschrijft waarom het bedrijf bestaat, waarop wordt ingezet en wat je doet. In een zelforganiserend bedrijf heeft iedereen inspraak en krijgt zelf de mogelijkheid om beslissingen te nemen. Uiteraard niet volgens de ingeving van het moment maar altijd met de missie van het bedrijf voor ogen. Het is dan ook aan deze missie waaraan de beslissingen worden afgetoetst en verantwoording wordt afgelegd. Het is dus niet de baas die we willen ‘pleasen’ maar de missie, het uiteindelijke doel van het bedrijf.

Waarom zelforganisatie?

In een snel veranderende wereld waar de complexiteit² almaar toeneemt, heeft het bedrijf, als organisatie, er alle baat bij dat de structuur zodanig is opgesteld zodat zij die verandering kan bijbenen. Zelforganisatie is per definitie dynamisch, organisch en dus meer wendbaar.

Maar laten we ons vooral focussen op het effect dat zelforganisatie heeft op werknemers. De zelfdeterminatietheorie van Deci stelt dat er 3 universele motivationele principes zijn, ABC; autonomie, betrokkenheid en competentie. Principes die we per direct kunnen linken aan zelforganisatie;

• Autonomie I Elk teamlid heeft de bevoegdheid om beslissingen te nemen, zaken aan te passen. Hiervoor wordt binnen het team advies gevraagd en wordt een adviesproces gevolgd.¹

• Betrokkenheid I Om het doel, de gemeenschappelijke missie van het bedrijf te bereiken, kan ieder teamlid beslissingen nemen die daadwerkelijk verandering teweegbrengen. Dit creëert een gevoel van betrokkenheid bij de medewerker en de wil om het goed te doen.

• Competentie I De rollen binnen het bedrijf zijn bij zelforganiserende teams geen statisch, vaststaand gegeven. Teams hebben er veel meer baat bij dat medewerkers de rollen opnemen waarvoor ze voldoende competent zijn of waarin ze kunnen groeien. De mens als persoon evolueert, waarom dan ook niet de rol die wordt opgenomen binnen het bedrijf? Een medewerker die kan evolueren en zich goed voelt binnen het bedrijf zal ook veel langer, met plezier, deel uitmaken van dat bedrijf.

Abracadabra…

Uiteraard tover je die zelforganisatie niet zomaar uit je hoed. Het is een proces dat tijd vraagt en vooral structuur, een duidelijk kader en dito processen vereist. Dit is trouwens ook de reden waarom wij spreken over zelforganisatie ipv zelfsturing, waarbinnen chaos inherent is.

Ook transparantie binnen de onderneming is een absolute must. Transparantie wil niet zeggen dat ieder teamlid betrokken moet worden bij het nemen van beslissingen, maar je moet wel zicht hebben op wat er gaande is binnen het bedrijf. Dit is nodig om elkaar goed te kunnen adviseren en juiste beslissingen te nemen¹.

Een goed functionerend zelforganiserend team vraagt een klimaat van vertrouwen, een psychologisch veilige omgeving. Het is namelijk niet voor ieder teamlid evident om initiatief of beslissingen te nemen. Zelforganisatie is niet voor iedereen weggelegd maar is allerminst voorbehouden voor de tafelspringers van dienst!

De eindeloze zee als missie

Om het te zeggen met de woorden van de Franse schrijver Antoine de Saint-Exupéry in de Kleine Prins: ‘Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mensen bij elkaar om hout te verzamelen, het werk te verdelen en orders te geven. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme, eindeloze zee.’

Geboeid? Geïnteresseerd? Sceptisch? Geef gerust je input!

Of check zelf of je bedrijf klaar is voor zelforganisatie via deze link!

Foto door Rebeca Gonçalves via Pexels